دستگیره های استفاده شده در بناهای مشهور ایران نه تنها به عنوان یک عنصر کاربردی در طراحی معماری شناخته می‌شوند، بلکه خود به نوعی از هنر و زیبایی‌شناسی در این مکان‌ها تبدیل شده‌اند. با مطالعه این مقاله با ما همراه باشید تا نگاهی دقیق‌تر به ویژگی‌ها، تاریخچه و اثرگذاری این دستگیره‌ها بیندازید و رازهای بیشتری را درباره این بخش مهم از معماری ایرانی کشف کنید.

ایران به دلیل تاریخ غنی، فرهنگ متنوع و معماری عالی‌اش، همیشه مورد توجه محافل جهانی قرار داشته است. در این بین، جزئیات ریز و زیبای بناهای تاریخی مانند دستگیره‌ها که ممکن است در نگاه اول نادیده گرفته شوند، می‌تواند داستان‌های شگفت‌انگیزی از تاریخ و سنت‌های این سرزمین را روایت کند. در ادامه این مقاله به بررسی انواع دستگیره‌ها در بناهای مختلف ایران می‌پردازیم و نقش آن‌ها در طراحی کلی بناها را تحلیل می‌کنیم.

 می توانید جهت کسب اطلاعات بیشتر وبلاگ" تاریخچه کامل دستگیره در و تحولات آن"  کلیک کنید.

تاریخچه دستگیره‌ها در معماری ایرانی

دستگیره‌ها به عنوان یکی از اجزای مهم در درب‌ها و پنجره‌ها در طول تاریخ معماری ایرانی نقش بسزایی داشته‌اند. از دوران باستان تا به امروز، استفاده از دستگیره‌ها نه تنها برای باز و بسته کردن درب‌ها بلکه به عنوان نمادی از هنر و زیبایی در ساختمان‌ها مورد استفاده قرار گرفته است. این عناصر در دوران قاجار و صفوی به اوج زیبایی خود رسیدند و تلاش هنرمندان برای طراحی و ساخت دستگیره‌های منحصر به فرد، شکل و ماهیت جدیدی به این عنصر کاربردی داد.

در بناهای تاریخی مانند مسجد شاه در اصفهان و تخت جمشید، نمونه‌های بی‌نظیری از دستگیره‌ها دیده می‌شود که نشان‌دهنده ذوق و سلیقه هنرمندان آن دوران بوده است. این دستگیره‌ها معمولاً از جنس برنز و مس ساخته می‌شدند و برخی از آن‌ها با تزئینات ویژه‌ای آراسته می‌گشتند. تصویر این آثار به خوبی نشان‌دهنده تعامل فرهنگی و هنری در جامعه ایرانی است که در نهایت به تکامل زیبایی‌شناسی در معماری و طراحی منجر شده است.

انواع دستگیره‌ها در بناهای مشهور ایران

دستگیره‌های سلطنتی

دستگیره‌های سلطنتی که بیشتر در کاخ‌ها و بناهای تاریخی مرتبط با حکام و پادشاهان ایران یافت می‌شوند، معمولاً با طراحی‌های خاص و تجملی ساخته می‌شوند. این دستگیره‌ها اغلب با جزئیات هنری و تزئینات خاصی مانند طلاکاری و نقره‌کاری تزئین می‌شوند که نشان‌دهنده قدرت و عظمت آن دوران هستند. به عنوان مثال، در کاخ گلستان تهران، دستگیره‌های زیبا و باارزش به وضوح حس استیلای سلطنتی را به بیننده القا می‌کند.

این دستگیره‌ها اغلب به گونه‌ای طراحی می‌شوند که از نظر طراحی و کاربری آسان باشند و در عین حال جلوه بصری فوق‌العاده‌ای نیز داشته باشند. ترکیب شکل‌های سنتی با طراحی مدرن باعث شده تا این دستگیره‌ها همچنان در کانون توجه قرار گیرند و از دوام و ماندگاری بالایی برخوردار باشند.

دستگیره‌های مذهبی

در اماکن مذهبی و تاریخی ایران، دستگیره‌ها به صورت خاص و با توجه به فلسفه و اعتقادات دینی طراحی می‌شوند. این دستگیره‌ها معمولاً حاوی نمادها و نوشته‌های مذهبی هستند که در کنار کاربری آن‌ها، مفهوم عمیق‌تری را به فضای معنوی بنا اضافه می‌کنند. به عنوان نمونه، در مساجد و زیارتگاه‌ها، دستگیره‌ها به گونه‌ای طراحی می‌شوند که امکان نوازش و لمس آن‌ها برای بنده‌گان مقدس را فراهم سازند و به نوعی شان و حرمت آن مکان را نیز حفظ کنند.

این نوع دستگیره‌ها معمولاً از متریال‌های سلطنتی و مقاوم ساخته می‌شوند که بتوانند در گذر زمان با آسیب‌ها و عوامل محیطی مقابله کنند. توجه به جزئیات در طراحی این دستگیره‌ها نمایانگر احترام و اهمیت ویژه‌ای است که به فضاهای مذهبی داده می‌شود.

نقش و تاثیر دستگیره‌ها در زیبایی‌شناسی بناها

دستگیره‌ها به عنوان یک عنصر کوچک، تاثیر شگرفی در زیبایی کلی بناها دارند. آن‌ها می‌توانند جلوه‌ای خاص به درب‌ها و پنجره‌ها ببخشند و احساس خاصی از هارمونی به فضا منتقل کنند. استفاده از دستگیره‌هایی با شکل و طراحی خاص می‌تواند تجربه بصری بازدیدکنندگان را به شدت تحت تأثیر قرار دهد و در واقع به نوعی هویت بخشی به فضای داخلی و خارجی بنا کمک نماید.

به عنوان مثال، در باغ فین کاشان، انتخاب دستگیره‌هایی با طراحی خاص و متناسب با محیط، زیبایی و تعادل بیشتری به ایده‌ طراحی باغ بخشیده است. این رنگ‌ها و طراحی‌های خاص به شکلی اصولی و هنرمندانه اجرا شده‌اند تا با هویت بنا سازگاری داشته باشند. به تبع، این هماهنگی در طراحی می‌تواند به جذب بازدیدکنندگان بیشتر و نیز حفاظت از هویت فرهنگی مکان کمک کند.

به نوآوری و طراحی دستگیره‌ها در بناهای مدرن ایران

با گذر زمان و ظهور سبک‌های مدرن در معماری، طراحی دستگیره‌ها نیز تحت تأثیر این تغییرات قرار گرفته است. هرچند که برخی از هنرمندان و طراحان همچنان بر حفظ سنت‌های قدیمی و طراحی کلاسیک تاکید دارند، اما گروه دیگری از معماران و طراحان به نوآوری و استفاده از متریال‌های جدید در ساخت دستگیره‌ها تمایل دارند. این رویکرد جدید به وضوح در بناهای مدرن ایرانی مشهود است که در آن‌ها سعی می‌شود دستگیره‌ها به عنوان یک عنصر مینیمالیستی و ساده در طراحی کلی گنجانده شوند.

استفاده از متریال‌های مدرن همچون استیل و شیشه در طراحی دستگیره‌ها به طراحان اجازه می‌دهد تا در عین حفظ کاربری، به تنوع و خلاقیت نیز بپردازند. این نوع طراحی‌ها با ایجاد تضاد بین سنت و مدرنیته، تجربه‌ای جدید از هنر و معماری ایرانی به نمایش می‌گذارند و امکان همزیستی سنت و نوآوری را فراهم می‌آورند.

جمع‌بندی

در نهایت، دستگیره‌های استفاده شده در بناهای مشهور ایران نه تنها یک عنصر کاربردی هستند بلکه نمایانگر هنر، تاریخ و فرهنگ هستند. این جزئیات به ظاهر ساده، با طراحی و ساخت منحصر به فردشان، می‌توانند داستان‌های جذابی را روایت کنند و تأثیرات عمیق‌تری بر احساسات و تجارب بازدیدکنندگان بگذارند. از دستگیره‌های سلطنتی گرفته تا طراحی‌های مدرن، هر کدام به نوعی بیانگر هویت فرهنگی و هنری این سرزمین هستند. در حال حاضر، با تداوم توجه به طراحی دستگیره‌ها، می‌توانیم شاهد تلفیق زیبا و متعادل‌تری از سنت و مدرنیته در آینده معماری ایرانی باشیم.

مجموعه باتیس تولید کننده انواع دستگیره در و کابینت و یراق آلات ساختمانی، جهت دریافت مشاوره با کارشناسان فروش 42839-021 در تماس باشید.